Upasargas: The Sanskrit Prefixes Shloka

The shloka that makes Upasargas easy to memorize!

I wrote previously about the power of Upasargas (Sankskrit Prefixes). There are 22 Upasargas, which are listed here, but how to memorize them?

The other day, we reviewed the shloka in my MA Sanskrit Studies program with my teacher Srinivasa Acharya, so I wanted to share it here. The shloka comes from the text The Bhasha Vritti 1.4.59, a commentary on Panini grammar by Purushottamadlva:

प्रपरापसमन्ववनिर्दुरभिव्यधिसूदतिनिप्रतिपर्यपयः ।

उप आङिति विंशतिरेष सखे उपसर्गविधिः कथितः कविना ।।

This is broken down into

प्र-परा-अप-सम्-अनु-अव-निर्/निस्-दुर्/दुस्-अभि-वि-अधि-सु-उत्-अति-नि-प्रति-परि-अपि

उप-आङ्-इति विंशतिः एष सखे उपसर्ग-विधिः कथितः कविना

Note that:

• आङ् refers to आ

• निर् can also be निस् (निर् / निस्) and दुर् can also be दुस् (दुर् / दुस्), so it makes a total of 22.

The order as per the shloka is therefore as follows:

• प्र, परा, अप, सम्‌, अनु, अव,

• निर्‌, निस्‌, दुर्‌, दुस्‌, अभि, वि, अधि

• सु, उत्, अति, नि

• प्रति, परि, अपि, उप, आङ्

However, the साम्प्रदायिक क्रम or the Traditional order is slightly different:

• प्र, परा, अप, सम्‌, अनु, अव,

• निस्‌, निर्‌, दुस्‌, दुर्‌, वि, आ (आङ्‌),

• नि, अधि, अपि, अति, सु, उत्,

• अभि, प्रति, परि, उप

The Upasargas can also be arranged alphabetically:

अजादि / स्वर अक्षराणि / Vowels:

• अति, अधि, अनु, अप, अपि, अभि, अव

• आ (आङ्‌)

• उत्, उप

हलादि / व्यञ्जनानि / Consonants:

• दुर्‌, दुस्‌

• नि, निर्‌, निस्‌

• परा, परि प्र, प्रति

• वि

• सम्‌, सु

Whichever order you prefer, happy memorizing!